نقش و کاربرد BHT در فرمولاسیون عطرها

مقدمه، بوتیل هیدروکسی‌تولوئن (BHT) چیست؟

بوتیل هیدروکسی‌تولوئن (BHT) یک آنتی‌اکسیدان سنتزی با ساختار فنلی است که به ‌طور گسترده در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صنعت عطرسازی نیز BHT به‌ عنوان یک افزودنی کلیدی به کار می‌رود، چرا که قادر است از اکسیداسیون ترکیبات معطر حساس جلوگیری نموده و پایداری رایحه را در طول زمان تضمین کند.

نقش BHT در پایداری عطر

اکثر اسانس‌ها و ترکیبات معطر طبیعی حاوی ترپن‌ها، آلدئیدها و الکل‌های غیر اشباع هستند که در معرض اکسیداسیون، تجزیه شده و ترکیبات فرعی با بوی نامطلوب ایجاد می‌کنند. افزودن مقادیر اندک BHT (معمولاً در محدوده ۰٫۰۱ تا ۰٫۱ درصد) به فرمولاسیون عطر، سبب مهار این واکنش‌ها می‌شود. در نتیجه، محصول نهایی از تغییرات نامطلوب بویایی و ایجاد نت‌های تند یا ترش محافظت می‌گردد و رایحه اصلی برای مدت زمان طولانی‌تر حفظ می‌شود.

اثر BHT بر رایحه

BHT به‌طور مستقیم اثر قابل توجهی بر رایحه ندارد، چرا که در دوزهای رایج بی‌بو یا دارای بوی بسیار ضعیف است. با این حال، اثر غیر مستقیم آن از اهمیت بالایی برخوردار است؛ بدین معنا که مانع از افت کیفیت نت‌های مرکباتی، گلی و آلدئیدی در طول نگهداری عطر می‌گردد. به این ترتیب، مصرف‌کننده حتی پس از گذشت ماه‌ها یا سال‌ها، عطری نزدیک به حالت اولیه تجربه خواهد کرد.

مزایای صنعتی استفاده از BHT

•    سازگاری بالا با محیط الکلی: به‌راحتی در اتانول و فاز روغنی عطر حل می‌شود.
•    پایداری شیمیایی مناسب: در برابر نور و تغییرات pH نسبتاً پایدار است.
•    هزینه پایین و اثربخشی بالا: در مقایسه با آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی مانند ویتامین E یا عصاره رزماری، بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر است.

محدودیت‌ها و ملاحظات

هرچند BHT به‌عنوان ماده‌ای ایمن در غلظت‌های پایین توسط مراجع علمی بین‌المللی مانند CIR و کمیته علمی ایمنی مصرف‌کنندگان اتحادیه اروپا (SCCS) تأیید شده است، استفاده بیش از حد آن می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. در غلظت‌های بالا (بالاتر از ۰٫۵ درصد)، احتمال ایجاد بوی مومی یا تغییر رنگ در فرمولاسیون وجود دارد. همچنین، برخی نگرانی‌ها در زمینه اثرات احتمالی اختلالات هورمونی یا سمیت در دوزهای بالا مطرح شده است، هرچند در سطح مصرفی عطر این اثرات تأیید نشده‌اند.

مقایسه با سایر آنتی‌اکسیدان‌ها در عطرسازی

آنتی‌اکسیدان    اثربخشی در محیط الکلی    پایداری    هزینه    اثر جانبی احتمالی
BHT    بسیار بالا    پایدار    پایین    در دوز بالا بوی مومی
ویتامین E (Tocopherol)    متوسط    متوسط    بالا    بوی روغنی خفیف
Ascorbyl Palmitate    متوسط    حساس به نور    بالا    بوی اسیدی ملایم
عصاره رزماری    پایین–متوسط    ناپایدار    بالا    بوی گیاهی مشخص

نتیجه‌گیری

BHT در عطرسازی نقشی کلیدی به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان ایفا می‌کند. این ماده بدون تغییر مستقیم بر رایحه، از اکسیداسیون ترکیبات حساس جلوگیری نموده و در نهایت موجب حفظ کیفیت و تازگی عطر در طول زمان می‌شود. به‌دلیل اثربخشی بالا، سازگاری مناسب با فرمولاسیون‌های الکلی و هزینه پایین، همچنان یکی از رایج‌ترین آنتی‌اکسیدان‌ها در این صنعت محسوب می‌شود. با این حال، در سال‌های اخیر برخی برندها به‌دلیل دغدغه‌های مصرف‌کنندگان در زمینه سلامت و تمایل به محصولات طبیعی، جایگزین‌هایی مانند توکوفرول یا عصاره‌های گیاهی را در فرمولاسیون‌های خود برگزیده‌اند.

________________________________________
منابع
1.    Cosmetic Ingredient Review (CIR). "Final Report on the Safety Assessment of BHT." Int J Toxicol. 2002. 
2.    SCCS. "Opinion on Butylated Hydroxytoluene (BHT)." European Commission, 2021. لینک
3.    PerfumersWorld. "BHT in Perfumery." 
4.    L’Oréal. "Inside Our Products – BHT." 
5.    PubMed. "Safety assessment of BHT."